مرکز آموزشی درمانی حضرت معصومه(س)

بیست و یکم تیرماه سالروز قیام مردم مشهد علیه کشف حجاب به عنوان روز عفاف و حجاب نامگذاری شده است. روزی که دژخیمان رضاخان مردم معترض به کشف حجاب را درمسجد گوهرشاد به خاک و خون کشید.
در این مقاله ابتدا به تعریف حجاب پرداخته و سپس بصورت مختصر از چند بعد مسئله را مورد بررسی قرار میدهیم.
حجاب چیست؟
به گفته اهل لغت حجاب به پوششی گفته میشودکه مانع از دیدن شیء پوشانده شده می شود.
شهید مطهرى در مورد معنای کلمه حجاب چنین میگوید:
کلمه حجاب هم به معنى پوشیدن است و هم به معنى پرده و حاجب. بیشتر استعمالش به معنى پرده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده وسیله پوشش است و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت هر پوشش حجاب نیست.آن پوشش حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.
مورداستعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن اصطلاح نسبتاً جدیدى است. در قدیم و مخصوصاً در اصطلاح فقها کلمه ستر که به معنى پوشش است به کار می رفته است. فقها چه در کتاب الصلوه و چه در کتاب النکاح که متعرض این مطلب شده اند کلمه ستر را به کار برده اند نه کلمه حجاب را. بهتر این بود که این کلمه عوض نمی شد و ما همیشه همان کلمه پوشش را به کار می بردیم.زیرا چنان که گفتیم معنى شایع لغت حجاب، پرده است و اگر در مورد پوشش به کار برده مى شود به اعتبار پشت پرده واقع شدن زن است و همین امر موجب شده که عده زیادى گمان کنند که اسلام خواسته است زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود. پوشش زن در اسلام این است که زن در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گرى و خودنمایى نپردازد. آیات مربوطه همین معنى را ذکر مى کند و فتواى فقها هم مؤید همین مطلب است.
در آیات مربوطه لغت حجاب به کار نرفته است. آیاتى که در این باره هست چه در سوره مبارکه نور و چه در سوره مبارکه احزاب حدود پوشش و تماسهاى زن و مرد را ذکر کرده است بدون آن که کلمه حجاب را به کار برده باشد. آیه اى که در آن کلمه حجاب به کار رفته است مربوط است به زنان پیغمبر اسلام.)۱)

ابعاد مسئله حجاب
۱- بعد تاریخی
یکی از مواردی که دشمنان جوامع اسلامی بر روی آن تاکید دارند این است که حجاب و عفاف زاییده دین اسلام است ودرآیین های دیگر و در زمان قبل ازاسلام وجود نداشته است. مدارک تاریخی حاکی از آن است که حجاب در اکثر مذاهب و آیین های گذشتگان و قبل از اسلام وجود داشته است.
ویل دورانت مورخ بزرگ غربی درکتاب تاریخ تمدن درمورد آرتمیس که الهه عفت و یکی ازخدایان یونان باستان است چنین می گوید: آرتمیس الهه عفت است و عالی ترین نمونه (و الگو برای) دختران جوان به شمار میآید که دارای بدنی نیرومند، ورزیده و چابک و به زیور عفت و تقوا آراسته است. (۲)
همچنین درجایی دیگرمی گوید: بالاتر از ارمینان و درکنار دریای سیاه، سکاها بیابانگردی می کردند. آنها مردم وحشی و درشتاندام قبائل جنگی نیمه مغول و نیمه اروپایی بسیار نیرومندی بودند که در ارابه به سر میبردند و زنان خود را سخت در پرده نگاه می داشتند. (۳)
دراین کتاب درمورد حجاب درعهد باستان می خوانیم: زنان طبقات بالای اجتماع جرأت آن را نداشتند که جز درتخت روان روپوش دار ازخانه بیرون بیایند….. در نقشهایی که درایران باستان برجای مانده ، هیچ صورت زن دیده نمی شود ونامی از ایشان به نظر نمی رسد. (۴)
شهید مطهری در مورد این که کدامین اقوام دارای حجاب بوده اند چنین بیان می کند: در ایران باستان و در میان قوم یهود و احتمالاً در هند حجاب وجود داشته است و از آن چه در قانون اسلام آمده سخت تر بوده است اما در عرب جاهلیت حجاب وجود نداشته است و به وسیله اسلام در عرب پیدا شده است. (۵)
در مورد حجاب در دوره اشکانیان آمده است: لباس زنان اشکانی پیراهنی بلند تا روی زمین، گشاد، پرچین، آستین دار و یقه راست بوده است. پیراهن دیگری داشته اند که روی اولی می پوشیدند و قد این یکی نسبت به اولی کوتاه و ضمنا یقه باز بوده است و روی این دو پیراهن چادری سر می کردند. (۶)
و یا درمورد عصر ساسانی چنین آمده است: چادر که از دوره های پیش مورد استفاده بانوان ایران بوده است دراین دوره نیز به صورت مختلف مورد استعمال داشته است. (۷)
۲- بعد عقلی
عقل سلیم آنچه را که برای انسان مایهی کرامت، حفظ از انحرافات، تکامل، سلامت خانواده، اجتماع و نسل است را تایید می کند و پرواضح است که حجاب همه این رسالتها را دارد.
۳- بعد قرآنی
در قرآن مجید در سوره های نور و احزاب در مورد حجاب و کارکردهای آن به صراحت صحبت شده است. قرآن کریم می فرماید: (و قل للمؤمنات یغضضن من أبصارهن و یحفظن فروجهن و لا یبدین زینتهن إلا ما ظهر منها…) (نور ۳۱) به زنان مؤمنه بگو چشمان خود را فروگیرند و عورتهای خویش را مصون دارند و زینت خویش را نمایان نسازند مگر آن مقدار که طبیعتاً پیدا می گردد، و روسری خود را بر یقه و گریبانهایشان آویزان کنند.
حجاب اسلامی عبارت است از حفظ شرم و حیای زن أولاً با چشم فروبستن از نگاه به نامحرم و ثانیاً پوشاندن اندامش با چادر یا جامه وسیع بر روی لباس عادی تا نشانه ها و برجستگی های اندام خویش را بپوشاند تا شناخته نشود و کسی وی را نیازارد و از شک و گمان و بدگویی به دور باشد و در چشم دیگران با مهابت و ابهت جلوه نماید و محبوب دلها گردد.( ۸)
همچنین خداوند متعال حفظ چشم و ستر عورت را برای مردان هم واجب دانسته و در آیه ۳۰ سوره نور می فرماید: ( قل لّلْمؤْمنین یغضّوا منْ أبْصارهمْ و یحْفظوا فروجهمْ…) به مؤمنان بگو چشم هاى خود را از نگاه به نامحرمان فروگیرند و عفت پیشه کنند و از اینجا معلوم می شود که مقوله حجاب فقط مختص به زنان نیست.
۴- بعد روائی
روایات زیادی از معصومین درمورد لزوم حجاب آورده شده که ما به چند مورد کوتاه بسنده می کنیم:
الف – امام على علیه السّلام فرموده اند: پوشیده و محفوظ داشتن زن مایه آسایش بیشتر و دوام زیبایى اوست. (۹)
ب- امام صادق از پدرش روایت می کند (روزی) مرد نابینایی از فاطمه (علیهاالسلام) اجازه خواست تا بر او وارد شود. پس فاطمه خود را از او پنهان کرد. پیامبر از او پرسید: چرا خود را از او پنهان می کنی در حالی که او تو را نمی بیند؟ فاطمه گفت: اگر چه او مرا نمی بیند، ولی من او را می بینم و او می تواند بوی مرا استشمام کند. پیامبر فرمود: گواهی می دهم که تو پاره تن من هستی.(۱۰)
ج- در جایی دیگر حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند(إیّاک أن تتزیّن للنّاس و تبارز الله بالمعاصی) بپرهیز از این که برای دیگران خود را بیارایی و به وسیله انجام گناه با خدا به ستیز برخیزی (۱۱)
درپایان چنین می توان گفت که حجاب از اصول مسلمی است که دارای مبنای عقلی، تاریخی، قرآنی و روایی است و برماست که در درجه اول از خود و خانواده خود شروع کنیم و سپس وظیفه خود را در قبال جامعه یعنی گسترش فرهنگ حجاب و عفاف به انجام برسانیم.
حسن ختام کلام خود را فرمایشات مقام معظم رهبری در این مورد قرار می دهم.
رهبر معظم انقلاب می فرمایند: عفّت زن، مایه احترام و شخصیت اوست. این مسأله حجاب و محرم و نامحرم و نگاه کردن و نگاه نکردن، همه به خاطر این است که قضیه عفاف در این بین سالم نگه داشته شود. اسلام به مسأله عفاف زن اهمیت می‏ دهد. البته عفاف مرد هم مهمّ است. عفاف مخصوص زنان نیست؛ مردان هم باید عفیف باشند. منتهی چون در جامعه، مرد به خاطر قدرت جسمانی و برتری جسمانی، می تواند  به زن ظلم کند و برخلاف تمایل زن رفتار نماید، روی عفّت زن بیشتر تاکیدشده است.(۳۰/۰۷/۱۳۷۶)

پی نوشت ها
۱-مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج ۱۹ ص۴۲۹-۴۳۱
۲-ویل دورانت ، تاریخ تمدن ص ۵۲۰
۳-همان، ص ۳۳۶
۴-همان، ص ۴۳۴
۵-مرتضی مطهری فلسفه حجاب
۶-پوشاک زنان ایرانی، جلیل ضیاء پور ص ۱۹۴
۷-همان ، ص۱۱۴
۸-جمال محمد فقی رسول، ۱۳۸۳، ص۱۵۴
۹- غرر الحکم(۵۸۲۰)
۱۰-مستدرک الوسایل ج ۱۴، ص ۱۸۹
۱۱-بحار الانوار ج ۶۸ ص ۳۶۴