مرکز آموزشی درمانی حضرت معصومه(س)

پیشگیری از زخم بستر

زخم بستر یکی از مشکلات بسیار شدیدی است که بیماران در حین بستری در تخت به مدت طولانی مدت با آن مواجه هستند و معمولا با مراقبت های درست و مداوم قابل پیشگیری است . اصولا مراقبت و پیشگیری از زخم بستر بسیار کم هزینه تر و آسان تر از درمان آن است . زیرا در إیجاد زخم بستر بسیاری از سیستم های حیاتی بدن تحت تأثیر بافت عفونی و مرده قرار میگیرند و در عملکردشان اختلال إیجاد میشود .

عوامل إیجاد کننده زخم بستر :

به دو دسته عوامل مکانیکی و فیزیولوژی تقسیم میشوند .

• عوامل مکانیکی : عوامل بیرونی هستند که بروی پوست و بافت نرم بدن تأثیر مخرب گذاشته و باعث از هم گسیختگی بافت پوست و در نتیجه إیجاد زخم میشوند .  این عوال شامل : فشار – سایش  – رطوبت – بی حرکتی هستند
• فشار :  یکی از اصلی ترین و مهمترین عواملی که باعث إیجاد و عمیق شدن زخم بستر میشود فشار است. بیماران در هنگام دراز کشیده به پشت یا به پهلو نقاطی از پوست بدنشان که زیر آنها استخوان های برامده است (مانند استخوان خاجی پشت باسن، کتف ها، پس سر، پاشنه های پا، ران پا برامدگی استخوان لگن، بین دو زانو و قوزک پاها ) تحت فشار با تخت و استخوان قرار میگیرند و إیجاد کوفتگی یا همان عدم خونرسانی که در موارد شدید باعث إیجاد نکروز (بافت سیاه) می شود. راه پیشگیری از این عامل تغییر پوزیشن بیمار هر دو ساعت یکبار به یک سمت و استفاده از تشک های بادی (مواج)و بالا نگه داشتن نقاطی از بدن توسط رینگها می باشد .
• سایش : یکی دیگر از عوامل مهم در إیجاد زخم بستر نیروهای سایشی است که هنگام جابجایی بیماران بر  آنها اعمال می شود. هنگام سایش بیمار بروی تخت، پوست دچار ساییدگی و لایه اپیدرم آسیب میبیند و همین امر باعث إیجاد زخم می شود. راه پیشگیری از این عامل استفاده از یک ملحفه جداگانه برای جابجا کردن بیمار و بلند کردن بیمار هنگام جایجایی است .

• بی حرکتی : مهمترین عامل إیجاد زخم بستر بی حرکتی است. معمولا بیماران بیهوش یا تحت درمان با داروهای آرامبخش یا ضایعات نخاعی، جراحی های ارتوپدی که نیاز به استراحت مطلق دارد، سکته های قلبی و مغزی، کهولت سن و کم تحرکی به دنبال آن و بیماران فلج در معرض زخم بستر هستند. در پی بی حرکتی بیمار، جریان خون کاهش یافته و بافت نرم در معرض خطر است. راه پیشگیری از این عامل ماساژ روزانه اندام های بدن است .

• رطوبت پوست : خطر إیجاد زخم بستر در پوست همیشه مرطوب، پنج برابر بیشتر از پوست خشک است. زیرا پوست مرطوب باعث شل شدن بافت همبند شده و اپی درم خیلی راحت تر از لایه ی درم جدا و زخم إیجاد می شود. همچنین پوست مرطوب به ملحفه و بستر میچسبد بنابراین اصطحکاک (که خود یکی از علل إیجاد زخم بستر است ) را بیشتر می کند .

• عوامل فیزیولوژی : عواملی هستند که از داخل بدن را تحت تأثیر قرار داده و باعث إیجاد زخم می شوند. مانند تغذیه – جریان خون – بیمارس زمینه ایی مانند دیابت یا کلیوی – شیمی درمانی – رادیوتراپی – MS –
• تغذیه : بیماران با تغذیه ناکافی و میزان دریافت ویتامین ها و مایعات و پروتئین ناکافی شدیدا در معرض ابتلا به زخم بستر هستند. راه پیشگیری تغذیه مناسب با ویتامین ها و مواد مغزی است .

زخم بستر مشکلی ناتوان کننده و دردناک است و عوارضی همچون کاهش کیفیت زندگی و افزایش هزینه های درمان برای بیمار به دنبال دارد. پر خطر بودن زخم بستر، ضرورت استفاده از یک معیار اندازه گیری دقیق و روزانه را إیجاد میکند تا با پیگیری دقیق بتوان از إیجاد زخم بستر پیشگیری کرد.

معیار برادن Braden Scale  دقیق ترین سیستم اندازه گیری میزان در خطر بودن بیمار در ابتلا به زخم بستر است که در آن به شش  موردی که در إیجاد زخم بستر نقش اصلی را دارند اشاره شده است .

در جدول برادن از عدد ١ (شرایط خیلی بد ) تا عدد ٤ ( شرایط خوب و معمولی ) را توصیف می کند. در بررسی بیماران هرچه نمره بیمار کمتر باشد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم بستر است و مراقبت ویژه ایی نیاز دارد و هرچه نمره بالاتری دریافت کند، ریسک ابتلا به زخم بستر را کمتر دارد .

در بررسی و مراقبت پیشگیرانه از زخم بستر، پرستاران و مراقبان بیماران باید این نکته را در نظر داشته باشند که هر بیمار در چه حیطه ایی کمبود دارد و نیاز به مراقبت دارد، به عنوان مثال ممکن است دو بیمار نمره های مشابه داشته باشند اما یک بیمار در تغذیه دچار مشکل باشد و بیمار دیگر محدودیت حرکتی داشته باشند، کاملا واضح و مبرهن است که این دو بیمار مراقبت های ویژه ی متفاوتی از هم دارند و باید دقیقا مشکلاتی که باعث کم شدن نمره شان شده برطرف شود.

معیار برادن

بدون خطر:23-19                        ریسک پایین: 18-15                   ریسک متوسط:  14-13

ریسک بالا:12-10                          ریسک خیلی بالا:9-6

اهم اقدامات و مراقبت های ضروری در پیشگیری از زخم فشاری