مرکز آموزشی درمانی حضرت معصومه(س)

يکي رايج‌ترين بيماري‌ها در زمان تغيير فصل، سرماخوردگي است که بيشتر هم گريبان‌گير کودکان مي‌شود.
 در اين مقاله مي‌خواهيم کمي با اين بيماري و تفاوت آن با آنفلوآنزا آشنا شويم. ويروس آنفلوآنزا سبب تب شديد، سرفه و درد بدن مي‌شود و علايم آن شديدتر از يک سرماخوردگي است و موجب مي‌شود کودک بيمار احساس شديدتري از بيماري داشته باشد. کودکاني که به سرماخوردگي معمولي دچار مي‌شوند، آن‌قدر انرژي دارند تا بازي کنند و فعاليت‌هاي روزانه خود را انجام بدهند، اما کودکاني که مبتلا به آنفلوآنزا مي‌شوند، ديگر قادر به انجام اين فعاليت‌ها نيستند و معمولا در رختخواب مي‌خوابند.
انتشار سرماخوردگي
ويروس‌هاي سرماخوردگي در بيني و گلو هستند و چون بچه‌ها اغلب به چشم‌ها، بيني و دهان‌شان دست مي‌زنند و هنگام بازي از وسايل يکديگر استفاده مي‌کنند، مي‌توانند ميکروب‌ها را منتقل کنند. حتي بسياري از والدين و مراقبان کودک در تماس با کودکان هستند و از اين رو ويروس‌ها به راحتي منتقل مي‌شوند. دست دادن، برداشتن اسباب‌بازي‌هاي آلوده، غذا خوردن و حتي غذا دادن و تعويض پد کودکان، از جمله راه‌هاي انتقال ميکروب‌هاي بيماري‌زا است.
عطسه کردن و سرفه کردن بدون اينکه دستمال در جلوي بيني و دهان باشد، آلوده شدن دست‌ها با آب دهان و بيني و سپس لمس کردن اشياي اطراف و اسباب‌بازي‌ها، از جمله روش‌هاي انتقال سرماخوردگي است. از آنجايي که ويروس سرماخوردگي به مدت چند ساعت مي‌تواند زنده بماند، برداشتن و بازي کردن با اشيايي که آلوده شده‌اند، موجب ابتلا به بيماري مي‌شود.
والدين با بغل کردن کودکان خود، در حالي که دست‌ها‌ي‌شان آلوده به ويروس آب بيني و آب دهان است، ممکن است بيماري را به کودک خود منتقل کنند.
 بعضي از ويروس‌ها هم ممکن است از راه هوا زماني که فرد آلوده در هوا عطسه و سرفه مي‌کند و ويروس در هوا پخش شده است، به کودکان منتقل شده و موجب بيماري در آنها شود.
زمان مراجعه به دکتر
کودکان کمتر از سه ماه، با گرفتگي بيني به سختي نفس مي‌کشند و غذا دادن به آنها مشکل مي‌شود. کودکان خود را نزد پزشک ببريد اگر:

• دچار اشکال در تنفس شد.
• اشتها به خوردن غذا نداشت و يا استفراغ مي‌کرد.
• تب داشت و دماي بدن او از 5/38 درجه سانتي‌گراد و يا بالاتر بود.

سرماخوردگي در کودکان
چرا کودکان زياد سرما مي‌خورند؟
مي‌دانيم که سرماخوردگي به وسيله ويروسي ايجاد مي‌شود که بيني، گلو و سينوس‌ها را مبتلا مي‌کند. ويروس‌ها موجودات بسيار ريزي هستند که موجب بيماري در انسان‌ها مي‌شوند. کودکان بيشتر از بزرگسالان سرما مي‌خورند. قبل از اينکه آنها به سن دو سالگي برسند، شايد 8 تا 10 بار در سال دچار سرماخوردگي ‌شوند. در فصل پاييز و زمستان سرماخوردگي بيشتر است، چرا که بچه‌ها بيشتر در خانه و کنار يکديگر هستند. به همين علت احتمال انتقال بيماري از يک کودک به ديگران بيشتر است. همچنين به دليل تکامل نداشتن سيستم ايمني کودکان بيشتر سرما مي‌خورند.
احتمال اينکه کودکان سرماخوردگي را از والدين و ساير خواهر و برادران و مراقبان خود بگيرند، بيشتر است. وقتي کودک به دفعات زياد دچار سرماخوردگي مي‌شود، اين نشان دهنده ضعف سيستم ايمني او نيست و نشان دهنده اين است که کودک در معرض ويروس‌هاي زيادي قرار گرفته است و فقط زماني که سرماخوردگي موجب بروز ساير مشکلات در کودک شود، بايد کمي نگران شد.
سرماخوردگي يا مشکلات جدي‌تر؟
علايم شايع سرماخوردگي، آبريزش بيني، احتقان يا کيپ شدن بيني، سرفه، عطسه و کمي گلو درد است. بعضي از بچه‌ها نيز اشتهايي براي خوردن ندارند، دچار سردرد مي‌شوند يا کمي بيشتر از معمول احساس خستگي مي‌کنند.
سرماخوردگي گاهي باعث بروز تب مي‌شود، اما درجه تب زياد بالا نيست. سرماخوردگي معمولا يک هفته طول مي‌کشد اما گاهي ممکن است تا دو هفته هم به طول بينجامد.
بعضي از ويروس‌هاي دستگاه تنفس که موجب بروز سرماخوردگي در بزرگسالان و کودکان بزرگ‌تر مي‌شوند، مي‌توانند علايم جدي‌تري در نوزادان و کودکان کوچک ايجاد کنند. بنابراين، سرفه‌هاي صدادار، تنفس صدادار و گاهي سرفه شبيه پارس، التهاب مجاري تنفس، اشکال در تنفس، زخم چشم‌ها، زخم گلو‌ و تورم غدد لنفاوي گردن ممکن است از علايم ديگر باشد.
در صورتي که اين علايم در کودکان ديده شد، بايد فورا نزد پزشک يا اورژانس رفت:

• تنفس سريع و تند و يا نفس کشيدن با سختي.
•  کبودي لب‌ها.
• سرفه بسيار بد و يا تهوع و استفراغ به همراه پريدن مکرر غذا در گلو.

اين علايم ممکن است نشان دهنده ذات‌الريه يا عفونت ريه در کودکان باشد. در اين صورت، مجاري هوايي عفوني شده و ممکن است نياز به درمان‌هاي جدي باشد. در صورت عفونت گوش مياني، کودک خود را سريع نزد پزشک ببريد. تب بالا، مخصوصا اگر تب چند روز بعد از شروع سرماخوردگي ايجاد شد، گوش درد، استفراغ و ترشح از گوش ممکن است علامت عفونت گوش باشد. اين علايم عبارتند از:

• تب شديد مخصوصا اگر چند روز بعد از شروع سرماخوردگي ايجاد شود.
•  گوش درد
• خس‌خس سينه
• استفراغ
• ترشح از گوش

همچنين در صورتي که چشم‌هاي کودک، زماني که از خواب بيدار مي‌شود ترشح زردرنگ داشت يا دچار قرمزي چشم بود، حتما بايد او را نزد پزشک ببريد، چون اين علايم ممکن است نشان دهنده عفونت چشم‌ها باشد و بايد درمان شود. اگر کودک بيش از حد معمول مي‌خوابد و يا از غذا خوردن و بازي کردن طفره مي‌رود و يا بيشتر اوقات از بيني او ترشحاتي خارج مي‌شود و يا بيماري‌اش بيش از دو هفته طول کشيد، بايد حتما او را نزد پزشک ببريد.
درمان:آنچه والدين بايد انجام دهند

•   سرماخوردگي درمان خاصي ندارد و خودبه‌خود خوب مي‌شود.
•  تا جايي که ممکن است، کودک را در وضعيت راحت قرار دهيد. اگر نمي‌خواهد غذا بخورد، به او بيشتر مايعات بدهيد و در وعده‌هاي کم اما به دفعات به او غذا بدهيد.
•  داروهاي بدون نسخه که در داروخانه‌ها موجود است؛ هرگز نبايد به کودکان زير سه سال داده شود. قبل از دادن گونه دارو به کودک، حتما با پزشک مشورت کنيد. قبل از دادن دارو هم برچسب روي داروها و دستور مصرف آن را به دقت بخوانيد.
•  سرفه به تخليه ترشحات ريه کمک مي‌کند. اگر سرفه‌ها پيايي و خشک است و مانع از خوابيدن کودک مي‌شود، داروي دکسترومتورفان با دستور پزشک کمک کننده است.
•     داروهاي ضداحتقان و ضدحساسيت روي سرفه تاثيري ندارد، بنابراين بدون دستور پزشک از آنها استفاده  نکنيد.
•  در صورتي که ترشحات بيني کودک مانع از تنفس و يا غذا خوردن او مي‌شود، با يک ساکشن کوچک اين ترشحات را از بيني او تخليه کنيد. از قطره‌هاي بيني هم مي‌توانيد براي رقيق کردن ترشحات بيني استفاده کنيد.
•  استفاده از يک دستگاه مرطوب کننده هوا در اتاق کودک بسيار مفيد است و از خشک شدن ترشحات بيني جلوگيري مي‌کند. نکته مهم در استفاده از مرطوب کننده‌هاي محيط آن است که براي جلوگيري از انتقال آلودگي بايد حتما تميز شوند.
•  والدين توجه داشته باشند که نبايد بيش از دو تا سه روز از قطره‌هاي بيني براي کاهش و يا تخليه ترشحات بيني استفاده کرد، چون احتقان بيني بدتر مي‌شود.
•  دماي بدن کودک را کنترل کنيد. براي کاهش درد و  يا تب کودکي که دماي بدن او بيش از 5/38 درجه سانتي‌گراد است، با نظر پزشک از استامينوفن استفاده کنيد. ايبوپرفن تنها در کودکان بالاي شش ماه استفاده مي‌شود.
•  توجه کنيد که سرماخوردگي هرگز با آنتي‌بيوتيک درمان نمي‌شود. آنتي‌بيوتيک‌ها تنها زماني در کودکان استفاده مي‌شوند که عوارض سرماخوردگي در نتيجه باکتري‌ها ايجاد شده باشد. مثل زماني که کودک دچار پنوموني يا گوش درد شده است.
•  کودکان زماني مي‌توانند به فعاليت روزمره، مدرسه و بازي‌هاي خود ادامه دهند که کاملا خوب شده باشند. اگر هنوز تب دارند بايد حتما در خانه استراحت کنند.
•   در زمستان، در صورتي که کودکان کاملا بهبود يافته باشند، مي‌توانند در خارج از خانه بازي کنند.

پيشگيري: آنچه والدين بايد انجام دهند

• کودکان زير سه ماه را دور از افرادي که سرما خورده‌اند نگهداري کنيد.
• واکسيناسيون کودکان را به طور کامل انجام دهيد. اگر چه واکسيناسيون از سرماخوردگي کودکان جلوگيري نمي‌کند، اما مي‌تواند از عوارض آن مانند عفونت‌هاي باکتريايي گوش و ريه بکاهد.
• شستن صحيح دست‌ها يکي از مهم‌ترين روش‌هاي کاهش انتشار سرماخوردگي است.
• بعد از سرفه، عطسه و يا تميز کردن بيني، حتما دست‌هاي‌تان را بشوييد. بعد از تماس مستقيم يا دست دادن با افرادي که سرما خورده‌اند، نيز دست‌هاي‌تان را خوب بشوييد، سپس کودک را بغل کنيد و به او غذا بدهيد.
•   وقتي آب و صابون در دسترس نداريد، با الکل يا يک ماده ضدعفوني کننده، دست‌هاي‌تان را پاک کنيد.
•  به کودکان خود آموزش دهيد براي پيشگيري از انتقال عفونت و سرماخوردگي حتما بايد موقع عطسه و سرفه و تميز کردن بيني، دستمال مخصوص داشته باشند و دستمال آلوده خود را در سطل زباله قرار دهند و دست‌هاي‌شان را با آب و صابون خوب بشويند.
•  هيچ‌گاه اجازه ندهيد کودک‌تان با اسباب‌بازي کودکي که سرما خورده است به طور مشترک بازي کند.
•  در صورتي که پرستار از کودک‌تان مراقبت مي‌کند و شما بيرون از خانه شاغل هستيد، درباره همه علايم و نشانه‌هاي سرماخوردگي از او سوال کنيد تا بتوانيد در غياب او از همه چيز مطلع بوده و اقدام لازم را انجام دهيد.

منبع: WebMD